Bệnh ung thư gan là gì?
Gan là cơ quan lớn thứ 2 trong cơ thể bạn và nằm bên phải dưới khung xương sườn. Nó nặng khoảng 1.3 kg và có hình quả bóng dẹt một mặt.
Gan thực hiện nhiều công việc trong cơ thể bạn, Nó chuyển hóa chất những thứ bạn ăn và uống vào thành năng lượng và chất dinh dưỡng mà cơ thể có thể sử dụng. Gan cũng được lọc bỏ các độc tố từ máu của bạn.
Định Nghĩa :
+ Đại thể :Ung thư gan là một bệnh ác tính của gan do sự tăng sinh ồ ạt tế bào gan hoặc tế bào đường mật gây hoại tử và chèn ép trong gan. Hay nói cách khác, Ung thư gan là sự phát triển và lan truyền các tế bào không khỏe mạnh trong gan.
+ Vi thể :
Thể liên bào ung thư biểu mô tế bào gan (HCC)
U ác tính xuất phát từ tế bào gan,chiếm 70- 90% các trường hợp.
U ác tính đường mật,xuất phát từ tế bào ngoại tiết của vi quản mật ở trong gan hoặc từ ống gan lớn hơn,chiếm 15-20 % các trường hợp.
Thể liên hợp chiếm khoảng 5 % các trường hợp.
Thể tổ chức đệm :rất hiếm gặp chiếm 1-2% u mạch máu,u tế bào Kupper,u cơ fibrosarcom...
Dịch tễ học :
Ở Việt Nam,ung thư gan chiếm khoảng 5-6% tổng số ung thư,đứng hàng thứ tư. Theo thống kê thì tình hình ung thư gan ở miền Nam ít gặp hơn miền Bắc.
Các yếu tố gây bệnh :
- Xơ gan,tùy theo nguyên nhân gây xơ gan mà K hóa nhiều hay ít,Xơ gan hoại tử do viêm gan mạn có 15 - 20% các trường hợp K hóa...Chủ yếu xơ gan là do rượu. Điều trị xơ gan cũng làm tăng khả năng ung thư hóa.
- Viêm gan virus ,bằng kính hiển vi điện tử người ta đã tìm thấy trong tế bào ung thư có hạt nhỏ giống virus viêm gan. 40-80% ung thư gan có dấu ấn virus viêm gan B, C.
- Một số chất trong thức ăn như aflatoxin của nấm aspergillus flavus hay có ở lạc,xì dầu,khoai tây và ngũ cốc khác...
- Ký sinh vật : sán lá gan có thể gây ung thư đường mật.
- Chất phóng xạ : dioxyde de thorium chất này trước đây được dùng để ghi hình gan,nó được đào thải rất chậm vì tế bào Kupper giữ lại,chất này gây xơ gan,15-20 năm sẽ ung thư hóa. Do đó hiện nay không dùng chất phóng xạ này nữa.
- Các loại thuốc tránh thai cũng có thể gây nên các khối u ở gan.
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
1.Triệu chứng cơ năng:
-Mệt mỏi khó chịu mơ hồ: giảm ngon miệng, giảm khả năng lao động
và sinh hoạt mà người bệnh không giải thích được nguyên nhân.
-Đau tức, cảm giác nặng, đau âm ỉ vùng gan. Cảm giác đau,
cảm giác đè nặng lúc đầu mơ hồ, về sau càng rõ ở vùng mạn sườn phải hoặc thượng vị.
Cảm giác tức nặng là chủ yếu, về sau biểu hiện thành đau âm ỉ, liên miên, không thành cơn,
đau tăng khi vận động và đau tức khi ăn no. Đôi khi đau lan ra sau lưng và lên vai phải.
-Sút cân.
-Buồn nôn và nôn.
-Gan to lên. - Da vàng và lòng trắng mắt vàng.
2.Triệu chứng thực thể:
-Gan to là triệu chứng quan trọng nhất.Cứng như đá. Người bệnh có thể tự sờ thấy gan to dưới bờ sườn phải,
- Do thầy thuốc khám phát hiện thấy khối u vùng gan qua động tác gõ và sờ nắn.
Khối u thường chắc, di động theo nhịp thở, bề mặt gồ ghề, không đau khi sờ nắn và làm nghiệm pháp rung gan âm tính.
-Các triệu chứng của xơ gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa;
có thể gặp gan bờ sắc, lách to, cổ trướng, tuần hoàn bàng hệ.
3.Triệu chứng toàn thân:
-Sốt cao dai dẳng, không thường xuyên, gặp ở giai đoạn đầu của bệnh
khi khối u phát triển với tốc độ nhanh. Sốt cao làm dễ nhầm với áp xe gan.
-Vàng da: vàng da tăng dần, da xạm dần, đi tiểu vàng. Triệu chứng
này hoặc là do ung thư biểu mô đường mật hoặc do ung thư biểu mô gan vùng rốn chèn ép đường mật chính.
-Xuất huyết dưới da do suy gan.
CẬN LÂM SÀNG
- Alpha FP là một loại protein bào thai sau khi đứa trẻ ra đời, 3-4 tuần sao protein này biến mất chỉ còn lại rất ít ở người lớn với mức độ dưới 5ng/l. Tế bào ung thư gan có khẩ năng bài tiết loại protein này,do đó trong K gan alpha FP tăng.
- Xét nghiệm sinh vật : chứng tỏ có ứ mật :phosphatase kiềm,gama glutamyl tranpeptidase, 5 nucleotidase leucine aminopeptidase đều tăng. Ngoài ra còn thấy các thay đổi khác như LDH và isoenzym 5 của nó tăng, tốc độ máu lắng tăng, fibrinogen tăng,đa hồng cầu,globulin alpha 2 tăng,đường huyết giảm,transaminase máu tăng nhẹ.
- Các xét nghiệm thăm dò chức năng gan không có giá trị vì nó không đặc hiệu cho K gan.
- Siêu âm và chụp cắt lớp vi tính,cộng hưởng từ : là những phương pháp chẩn đoán u gan rất chính xác và rất sớm khi khối u còn nhỏ dưới 1 cm,không gây khó chịu cho bệnh nhân.
- Chụp động mạch gan : là phương pháp chẩn đoán chính xác với hình ảnh động mạch bị cắt cụt,bể máu hoặc giàu mạch máu.
- Soi ổ bụng : ngày nay không làm nữa vì có nhiều phương tiện chẩn đoán khác.
- Chẩn đoán xác định bằng sinh thiết học hoặc chọc hút tế bào (dưới sự hướng dẫn của siêu âm hay nội soi ổ bụng ) là quyết định nhất, nó còn cho biết độ biệt hóa của tế bào,phân biệt ung thư tế bào gan với ung thư khác.
Chẩn đoán xác định
Sử dụng 2 mô hình chẩn đoán sau đây:
-Khối u gan + AFP (+) = ung thư gan.
-Khối u gan + sinh thiết gan (+) = ung thư gan.
Như vậy bằng lâm sàng và siêu âm có thể giúp xác định khối u gan,
còn xác định bản chất có thể bằng AFP (+) hoặc nếu (-) thì áp dụng sinh thiết hút bằng kim Menghini.